FARKLI KALSİYUM BİLEŞİKLERİNİN KARPUZ ( Citrullus lanatus) BİTKİSİNDE VERİM, BESLENME VE BAZI KALİTE ÖZELLİKLERİ ÜZERİNE ETKİSİ ¹

 

 

A.LEVENT TUNA²   ÖMER ÖZER³

 

GİRİŞ:

Karpuz tarımı, dünyada ve ülkemizde oldukça geniş bir malanda yapılmaktadır. Türkiye, dünya karpuz üretiminin % 20 sini gerçekleştirmektedir.  (…) Karpuz yetiştirmek için derin, geçirgen, kumlu tın veya tınlı kum topraklar uygundur. (…)

Topraklarda değişik primer mineraller şeklinde ve Ca⁺² olarak organik ve inorganik toprak kolloidlerine bağlanmış halde bulunan kalsiyum, toprak kolloidlerinin koagülasyonunu arttırmakta, toprak strüktürünü iyileştirmekte ve toprak agregatlarının dayanıklılığını arttırmaktadır (Aydemir ve İnce, 1988). Bitki büyümesi ve gelişmesi için mutlak gerekli bir element olan kalsiyum; hücre büyüme ve gelişme sürecinde, membran geçirgenliğinin ayarlanmasında , dokuların stabilizasyonunda ve bitkilerin kalite ile ilgili kriterlerini kazanmasında oldukça önemli rollere sahip makro elementtir (Marschner , 1995). (…) Kalsiyum noksanlığında bitkilerde verimin yanı sıra genellikle kalite ile ilgili kriterler olumsuz etkilenmekte ve durum  ürünün Pazar payının düşmesinde önemli rol oynamaktadır. (…)

Toprağa uygulanan kireç ve dolomit , toprağın değişebilir kalsiyum içeriğini ve patates bitkisinde yumru verimini önemli oranda arttırmıştır. (Shanmugasundram ve Nanjan, 1993). (…)

MATERYAL VE YÖNTEM:

Araştırma çalışması Muğla ilinde tesadüf blokları deneme deseninde ve 3 tekerrürlü olarak planlanmıştır. Parseller 4*3 m boyutlarında 12’şer m² olarak düzenlenmiş, fide dikimi 200*75 cm olarak planlanmış ve denemede Crimson Sweet çeşidi karpuz bitkisi Citrulluc lanatus (Thunb). Matsum et Naksi kullanılmıştır. Dikim öncesinde 60 kg/da dozunda 15:15:15 kompoze gübre ve çiçeklenme döneminden önce ayrıca 20 kg/da Amonyum Nitrat verilmiştir. Deneme öncesi tüm parsellere toplam 100 kg/da dozunda toz kükürt uygulanmış ve dikim işlemi 20 gün sonra yapılmıştır. Calne gübresi (yaklaşık olarak 85% Ca(OH)₂ + CaCO₃ ) fide dikimi öncesinde 100, 150, 200 ve 250 kg/da dozlarında toprağa uygulanıp karıştırılmış, Kalsiyum Nitrat (Ca(NO₃)₂ ise çiçeklenme döneminden başlayarak 10 er gün arayla 3 kez yapraktan % 1,2,ve3 dozlarında uygulanmıştır.

Mineral beslenmenin tespiti amacıyla gelişme periyodunun ortalarında tam gelişmiş genç yapraklardan örnekler alınmış, makro ve mikro element analizleri yapılmıştır.(…)

Araştırma denemesinin yürütüldüğü toprağın önemli fiziksel ve kimyasal özellikleri çizelge 1’de verilmiştir.

 

Çizelge 1. Araştırma denemesinin yürütüldüğü toprağın önemli bazı fiziksel ve kimyasal özellikleri

 

PH                                     :7,46                                                        FAYDALI Ca (ppm)                            : 6360

EC(ds/m)                           :1,25                                                        FAYDALI Mg (ppm)                            :146

KİREÇ (%)                       :5,501                                                     FAYDALI Na (ppm)                            : 12,02

ORGANİK MADDE         : % 2,12                                                   FAYDALI Fe (ppm)                            : 10,96

BÜNYE                              :TIN                                                       FAYDALI Cu              (ppm)                   : 2,64

TOPLAM N                       :% 0,106                                                 FAYDALI Zn (ppm)                            :4,06

FAYDALI P (ppm)            :0,84                                                        FAYDALI Mn (ppm)                            :21,4

FAYDALI K (ppm)           :256

 

BULGULAR VE TARTIŞMA:

 

Topraktan ve yapraktan uygulanan Calne ve kalsiyum nitrat gübrelerinin karpuz bitkisinde verim, kalite kriterleri  ve beslenme durumu üzerine etkileri Çizelge 2’ de sunulmuştur. Verim değerleri,  Calne uygulamalarıyla beraber bir artış göztermiş, ancak 250 kg/da son Calne dozunda düşmüştür. En yüksek verim rakamı 3778 kg/da ile 200 kg/da Calne dozunda elde edilmiştir. Bu rakam, kontrole göre % 65 verim artışını ifade etmektedir. Kalsiyum nitrat uygulanan grupta ise en yüksek verim % 2 lik dozda elde edilmiştir. Bu da yaklaşık olarak % 35 verim artışına  işaret etmektedir. Calne ve kalsiyum nitrat uygulamalarının son dozlarında verimde düşüş kaydedilmiştir. Bu durum, toprak PH’sının orta alkalen bir karakterde olması ve uygulanan kalsiyum nedeniyle elmentler arası interaksiyon (özellikle Ca-P) ile toprakta kil içeriği ile sulama dengesizliklerinden kaynaklanmış olabilir.

 

Çizelge 2.

 

UYGULAMALAR                 VERİM                       SÇKM                         KABUK KALINLIĞI

(kg/da)                        (%)                               (mm)

KONTROL                             2270                            9,06                                        11

100 kg/da CALNE                 3005                            12,43                                       12

150 kg/da CALNE                 3250                            12,26                                       10

200 kg/da CALNE                3778                            13,23                                       10

250 kg/da CALNE                 3138                            11,76                                       11

% 1 CN                                   2805                            11,12                                       12

% 2 CN                                  3055                            12,16                                       11

% 3 CN                                   2527                            10,73                                       11

CN: Kalsiyum Nitrat, SÇKM: Suda çözünen kuru madde

 

SÇKM değerlerine bakıldığında kalsiyum uygulamalarıyla beraber bir artış sağlanmıştır.  (…) Sanayi domatesi yetiştiriciliğinde toprağa CaO formunda uygulanan kalsiyumun da domates meyvelerinde Blossom end rot (Çiçek burnu çürüklüğü) oranında belirgin azalmaya neden olduğuı, total ve pazarlanabilir meyve miktarında artışa neden olduğu ve çiçeklenmede üniformluğu teşvik ettiği belirtilmektedir (Candilo ve ark. 1994). Elde edilen tüm bu sonuçlar, kültür bitkilerinde kalsiyumla beslenmenin ürünün Pazar değerini arttırmaya oldukça yardımcı olduğunu destekler niteliktedir. Bu çalışmada da kalsiyumlu gübrelemeye bağlı olarak verim ve önemli bir kalite unsuru olan SÇKM değerlerinde artış saptanması bu bulgularla örtüşmektedir.(…)

 

ÇİZELGE 3. CALNE VE CN UYGULAMALARININ KARPUZ BİTKİSİNDE MAKRO VE MİKRO ELEMENT KAPSAMLARI ÜZERİNE ETKİLERİ

UYGULAMALAR                 N%      P%      K%      Ca%    Fe        Cu       Mn            Zn

PPM          PPM            PPM    PPM

KONTROL                             1,4       0,18     2,62     3,11     180      10,7            72,6     44,5

100 kg/da CALNE                 1,47     0,15     2,41     5,05     237      8,5            61,4     28,5

150 kg/da CALNE                 2,17     0,12     2,33     4,83     189      5,6            54,4     28,8

200 kg/da CALNE                 1,98     0,16     2,87     5,21     164      6,7            51,5     24,3

250 kg/da CALNE                 1,61     1,15     2,83     5,75     144      8            45,1     24,9

1 % CN                                   1,61     0,24     3,05     3,40     190      11,5            72,2     27,8

2 % CN                                   1,68     0,16     3,16     3,94     151      4,7            63,8     30,7

3 % CN                                   3,02     0,12     3,85     4,32     134      6,1            55,5     25,1

(…)

 

SONUÇ:

Bu çalışmada elde edilen bulgulara göre , topraktan ve yapraktan kalsiyum uygulamalarıyla karpuz bitkisinin verim ve bazı kalite ile ilgili özelliklerinde artış kaydedildiği, yaprakların makro element kapsamlarının da olumlu etkilendiği saptanmıştır. Kültür bitkilerinden istenen düzeyde verim ve kalitenin bir arada elde edilmesi sistemli ve dengeli gübrelemeye bağlıdır. Dengeli gübreleme kapsamında uygulanan azotlu gübrelerin yanında mutlaka kalsiyum ve potasyumlu gübrelere de yer verilmesi şarttır. (…). Diğer yandan Calne tarım kireci de , toprakta yeterli miktarda suyun mevcudiyetinde oldukça kolay çözünerek Ca²⁺ açığa çıkarabilmektedir. Maliyet açısından bakıldığında Calne, Kalsiyum Nitrat’a göre  çok daha ucuz olduğundan ve toprakta su varlığında bitkiye faydalı olabileceğinden  dolayı, su problemi olmayan, düşük ve orta derecede kireç kapsayan topraklarda güvenle kullanılma özelliğine sahip, etkili bir bileşiktir.

 

1. Bu çalışma, Öztüre Holding Muğla Kireç Sanayi tarafından desteklenmiştir.
2. Y.Doç.Dr. Muğla Ün. Biyoloji Blm.
3. K.mya Müh. Öztüre Holding Muğla Kireç San.,

(E.Ü.ZİRAAT FAK. DERGİSİ, 42/1  2005)